WIST JE DIT OVER… WILLEMSPARKWEG
Wie wel eens door Amsterdam-Zuid wandelt, kent ongetwijfeld de Willemsparkweg: een brede, statige straat die loopt van het Museumplein tot aan de Amstelveenseweg. Tegenwoordig straalt de straat de charme van het oude Amsterdam uit, middels de imposante huizen, groene bomenrijen en talloze vestigingen van kantoren en winkels. Toch schuilt er achter deze straatnaam een bijzonder oorlogsverhaal. Tijdens de Tweede Wereldoorlog dreigde de Willemsparkweg namelijk zijn naam te verliezen. Om dat te voorkomen, werd er een fictieve componist tot leven geroepen: Willem Spark.
Nazi’s en straatnamen
Tijdens de bezetting besloten de Duitsers dat straatnamen die verwezen naar het koningshuis niet langer mochten bestaan. Zo wilden zij op symbolische wijze de nationale identiteit onderdrukken en de bevolking confronteren met de Duitse overheersing. Straten met namen zoals Wilhelminaplein, Julianalaan en Willemstraat, kwamen daardoor in de gevarenzone. Ook de Willemsparkweg, vernoemd naar koning Willem III, dreigde te verdwijnen. Voor de bewoners van Amsterdam-Zuid zou dat een groot verlies betekenen, want de straat had al sinds de negentiende eeuw een belangrijke plaats in de stad. Een aantal creatieve ambtenaren van de gemeente Amsterdam wilde dit koste wat het kost voorkomen. Ze bedachten een list: de straat was helemaal niet vernoemd naar koning Willem III, maar naar een befaamde, inmiddels vergeten Brits-Nederlandse componist met de naam Willem Spark.
Een lezing over een niet-bestaande componist
Om de fictieve Spark een geloofwaardig verleden te geven, werd er in het gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel een heuse lezing georganiseerd. Destijds zaten daar veel prominente Nederlanders gevangen, onder wie wetenschappers, politici en kunstenaars. Op 24 juni 1943 herdachten zij zogenaamd de honderdste sterfdag van Willem Spark. Classicus Onno Damsté hield een serieuze toespraak, compleet met een verzonnen lijst van beroemde werken en anekdotes over Spark als musicus.
Alles werd uit de kast gehaald om de fictie echt te laten lijken: er was een katheder, een plechtige sfeer en een programma dat deed vermoeden dat Spark een belangrijke plaats in de muziekgeschiedenis innam. Medegijzelaars, onder wie de latere Nobelprijswinnaar Niko Tinbergen, werkten enthousiast mee. De overtuigingskracht van het gezelschap was zo groot dat de Duitse autoriteiten niet doorhadden dat Willem Spark nooit had bestaan. Zij namen deze lezing aan voor de waarheid en de Willemsparkweg behield zijn naam.
Van grap tot straatnaam
Na de oorlog bleef het verhaal voortleven als een bijzondere anekdote uit de bezettingstijd. De mythe van Spark kreeg zelfs een officieel vervolg: in 1986 besloot de gemeente Sint-Michielsgestel om daadwerkelijk een straat naar Willem Spark te vernoemen. Op deze manier heeft dit leugentje om bestwil een tastbare plek in de Nederlandse geschiedenis gekregen.
Verzetslegende
Het verhaal van Willem Spark toont hoe creativiteit en humor konden fungeren als stille vormen van verzet in een donkere periode. Hiermee is iets waardevols behouden: een straatnaam die verwees naar de Nederlandse identiteit. Dankzij deze vindingrijke list bleef de Willemsparkweg bestaan zoals hij was.
Zo kreeg Nederland er, naast een fictieve componist, ook een verzetslegende bij.
